بررسی و تحلیل چگونگی تحولات نماهای شهر تبریز و تأثیر آن در فضاهای شهری از دوران پهلوی تا اکنون (1401)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران

2 استادیار معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران

3 کارشناس ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

طراحی نماهای شهری در طول تاریخ یکی از اجزای جداناشدنی معماری به‌شمار می‌رود. معماری و نما عناصری درهم آمیخته‌اند که با پرداختن به بخشی از این عناصر می‌توان سبک‌های معماری در بازه‌های زمانی مشخص را نشان داد. اهمیت تاریخی شهر تبریز موجب شده است که بسیاری از پژوهشگران بیشتر به جنبۀ تاریخی شهر و قدمت آن بپردازند. این در حالی است که با ورود به دنیای نوین و تحولات ساختاری در تبریز، کمبود آثار پژوهشی به‌ویژه در حیطۀ معماری و ساختار پوستۀ شهری مشاهده می‌شود. شناخت چگونگی تحولات معماری در گذر زمان شکاف و خلأهای موجود را آشکار می‌سازد. همچنین، فقدان شناخت دربارۀ تأثیرات تحولات زمان در آثار معماری موجب آسیب‌های بعدی در معماری آینده می‌شود. پرداختن به نماهای ساختمان‌ها در دوره‌ای مشخص در این پژوهش سبب شناخت روند طراحی‌ها و آشنایی با تحولات ایجادشده در سیما و منظر شهری نیز می‌شود. در شهرهای تاریخی مانند تبریز، روند تغییرات و تحولات معماری آشکارا به چشم می‌خورد. هرچند، با افزایش ساخت‌وسازها، بسیاری از بناهای ارزشمند تخریب شده و مسیر برای مطالعۀ آنچه در گذشته بوده دشوارتر شده است. با وجود این، استفاده از بایگانی‌های موجود و تهیۀ تصاویر و بررسی وضع موجود به‌صورت تحلیلی توصیفی از روش‌های به‌کاررفته در این مقاله است. در نهایت، چگونگی تحولات نماهای شهری همراه با دورۀ زمانی و ویژگی‌های معماری مربوط به آن دوره در جدول‌هایی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


اعتصام، ایرج (1386). معماری معاصر ایران، مباحث درد معماری معاصر ایران. رسالۀ دکتری تخصصی معماری، دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران.
بانی مسعود، امیر (1388). معماری معاصر ایران : در تکاپوی بین سنت و مدرنیته. تهران: انتشارات هنر معماری قرن، چاپ دوم.
بهمنش‌راد، جواد (1389). در جستجوی هویت شهری تبریز. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
جدیدالاسلام، محمدعلی (1388). تبریز قدیم. تبریز: انتشارات خانه تاریخ و تصویر ابریشمی، چاپ دوم.
حق‌جو، امیر، سلطان‌زاده، حسین، تهرانی، فرهاد و آیوازیان، سیمون (1398). گرایش‌ها و رویکردهای نظری معماری بناهای دولتی و حکومتی دورۀ پهلوی اول و دوم. هنر اسلامی، 15(34)، 154-170.
خجسته قمری، محمدامین (1399). بررسی عوامل مؤثر بر ساختار و نقش امنیتی استحکامات دفاعی- امنیتی آذربایجان (دوران عباس میرزا نائب السلطنه؛ 1177 تا 1212 ه. ش). مطالعات تاریخ انتظامی، 8(31)، 53-84.
سلطان‌زاده‌، حسین و خجسته قمری، محمدامین (1399). تأثیر معماری بناهای حکومتی و دولتی بر هویت شهر تبریز (133 تا 1320 ه ش). مطالعات ملی، 21(83)، 123-150.
صارمی، علی‌اکبر و رادمهر، تقی (1376). ارزشهای پایدار در معماری ایران. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
کیانی، مصطفی (1383). م‍ع‍م‍اری‌ دوره‌ پ‍ه‍ل‍وی‌ اول‌: دگ‍رگ‍ون‍ی‌ ان‍دی‍ش‍ه‌ه‍ا، پ‍ی‍دای‍ش‌ و ش‍ک‍ل‌گ‍ی‍ری‌ م‍ع‍م‍اری‌ دوره‌ ب‍ی‍س‍ت‌‌س‍ال‍ه‌ م‍ع‍اص‍ر ای‍ران‌ ۱۳۲۰ - ۱۲۹۹. تهران: مؤس‍س‍ۀ‌ م‍طال‍ع‍ات‌ ت‍اری‍خ‌ م‍ع‍اص‍ر ای‍ران‌‏‫‏‏.
مختاری، اسکندر (1390). میراث معماری مدرن ایران. تهران: انتشارات دفتر پژوهش فرهنگی.