بررسی عوامل فیزیکی مؤثر در معماری داخلی کتابخانه‌های عمومی با رویکرد ارتقای رضایتمندی مراجعان (نمونۀ موردی: کتابخانۀ مدیا در ‌فرانسه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران.

2 گروه معماری، دانشکده معماری مؤسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران.

چکیده

پژوهش پیش‌رو با هدف شناسایی مؤلفه‌های معماری داخلی مؤثر در رضایت مندی مراجعان به‌منظور استفاده در زمینۀ طراحی و ساخت کتابخانه‌های کارآمد و پویا انجام شده است. این پژوهش به‌لحاظ ماهیت، کیفی و به‌لحاظ هدف کاربردی است. در گام اول، با مرور مبانی نظری ازطریق مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی، مؤلفه‌ها و شاخص‌های مؤثر در طراحی معماری داخلی کتابخانه‌های عمومی استخراج و درنهایت به مدل مفهومی منتج شده است. در گام دوم، کتابخانۀ مدیا، به‌منزلة نمونه‌ای موفق، براساس مدل مفهومی تحلیل و نتایج در قالب جدول ارائه شده است. یافته‌ها بیانگر آن است که عوامل کالبدی مؤثر در افزایش رضایتمندی کاربران در فضای کتابخانه‌های عمومی شامل رنگ، نور، طبیعت، عناصر و تجهیزات، نوع و چیدمان مبلمان، دما و تهویۀ مناسب، مصالح و بافت و دسترسی است و در نمونۀ بررسی‌شده، به‌ترتیب اولویت، به شاخص‌های رنگ، نور، مصالح و بافت، دسترسی، چیدمان مبلمان و ارتباط با طبیعت توجه شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که کتابخانۀ مدیا، درحکم فضایی اجتماعی، انعطاف‌پذیر و زیبا، ظرفیت‌هایی از لحاظ بصری دارد و کالبد بی‌نظیرش به علت توجه به ویژگی‌های فیزیکی معماری داخلی همچون نور، رنگ و ارتباط با طبیعت مشهور است. کتابخانۀ مدیا، با داشتن امکاناتی همچون فضای مطالعۀ باز و متعدد و فضای بازی کودکان، راه را برای حضور بانوان و همۀ شهروندان هموارتر ساخته و با افزایش رضایتمندی در مخاطبان به مکانی حضورپذیر تبدیل شده است.

کلیدواژه‌ها


  • آخشیک، سمیه سادات (1390). بررسی جایگاه و تأثیر سمفونی رنگ و نور در معماری پسامدرن کتابخانه‌ها. شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 3(10-11)، 1-16.

    ادارۀ ‌کل ‌امور ‌کتابخانه‌ها (1391). مجموعه دستورالعمل‌های ادارۀ کتابخانه‌های عمومی، تهران: مؤسسه انتشارات کتاب نشر وابسته به مؤسسه فرهنگی هنری و اطلاع‌رسانی ایران نمایه.

    افشار، ابراهیم و نوذری، سودابه (1387). کتابخانه ملی ایران: ساختمان نو و آیندۀ نو. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 19(3)، 261-272.

    امانی، غفور (1381). آشنایی با کتاب و کتابخانه و اصول کتابداری، اردبیل: انتشارات شیخ صفی‌الدین.

    بنی‌فاطمه، لیلا و غفاری، سعید (1396). ارزیابی تأثیر طبیعت و معماری در رضایتمندی دانشجویان عضو کتابخانۀ مرکزی تبریز. مطالعات دانش‌شناسی، 3(10)، 43-58.

    تعاونی، شیرین و آصفی، ناصر (1394). استانداردهای وسایل و تجهیزات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی. تهران، کتابدار وابسته به شرکت خدمات اطلاع‌رسانی کتابدار فرزانه.

    چشمه‌سهرابی، مظفر، رحیم‌سلمانی، آرزو و رحیم‌سلمانی، آسیه (1390). تأثیر رنگ در معماری داخلی فضای کتابخانه‌های دانشگاهی، کتابداری و اطلاع‌رسانی، 14(1)، ۳۹-۷۰.

    دهقان، نرگس (1397). راهکارهای مسیریابی در فضای داخلی معماری، مورد مطالعاتی: کتابخانۀ ملی ایران، معماری و شهرسازی آرمان شهر، 11(25)، 81-95.

    رضازاده اوصالو، اسما و طوفان، سحر (1397). بررسی عوامل مؤثر در طراحی معماری داخلی کتابخانه‌ها. کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام، تبریز.

    رضایی، نفیسه (1388). کتابخانه‌های تخصصی. ماهنامه اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 3(20)، 26-35.

    زندیه، مهدی، اقبالی، سید‌رحمان و حصاری، پدرام (1390). روش‌های طراحی مسکن انعطاف‌پذیر، روش‌های طراحی مسکن انعطاف‌پذیر. نقش جهان (مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی)، 1(1)، ۹۵-۱۰۶.

    سالی، آنتونی (1398). بنیان مفهومی طراحی داخلی. ترجمۀ آزاده فرزادپور، تهران: کتابکده کسری.

    شریف‌مقدم، هادی (1386). بررسی وضعیت شرایط فیزیکی کتابخانه‌های دانشگاهی ایران. کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۱0(3)، 205-217.

    شیرویی، شیرین و میرزاده، مونا (1398). تأثیر نورپردازی بر روان انسان در معماری داخلی، سومین کنگره بینالمللی عمران، معماری و شهرسازی معاصر تهران، دانشگاه تهران.

    عبداللهی، فرناز و اربابان اصفهانی، آرش (1394). تأثیر نور‌ و نورپردازی بر فضاها و دکوراسیون داخلی. سومین کنفرانس بین المللی پژوهش‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و طراحی شهری، تهران.

    عبداللهی، نوراله (1382). خدمات و اهمیت کتابخانه‌های عمومی. پیام کتابخانه، 13(3 و 4)، 15.

    عربیان، رحیم (1387). نظام آراستگی و زیباسازی و مدیریت رنگ. تهران: رهپویان خرد.

    غفاری، سعید (1380). اهمیت و تأثیر کتابخانه‌های عمومی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی (پیام کتابخانۀ سابق)، 11(3)، ص ۷۷-۸۰.

    عماد خراسانی، نسرین دخت (1393). خدمات عمومی کتابخانه و شیوه‌های آن، تهران: انتشارات کتابدار.

    فهیمی‌فر، سپیده و فرزین یزدی، محبوبه (1393). بررسی رضایت کاربران از مجموعه، ساختمان و تجهیزات، کتابداران و خدمات کتابخانه‌های عمومی یزد. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 20(1)، 113-۱۲۶.

    فیضی، محسن، حسینی، سیدباقر، مجیدی، وحید و احمدی، جواد (1396). ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر ارتقای کیفیت فضای معماری در کتابخانه‌های عمومی، مطالعۀ موردی: کتابخانۀ مرکزی همدان، هویت شهر، 11(3)، ۳۹-51.

    کریمیان، مریم (1399). استاندارد ساختمان و تجهیزات کتابخانه‌ها، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند.

    لاهوتی، زهرا، قنبران، عبدالحمید، و مرادی، ابراهیم (1394). بررسی تحولات معماری کتابخانه‌ها در دوره (باستان، قرون وسطی، قرن 71و ،71عصر حاضر). اولین کنفرانس سالانه بین المللی عمران، معماری و شهرسازی، شیراز.

    لیک چون، نگیان، و پاکدامن، نشانه (1382). ارتقای کتابخانه‌های عمومی: تجربۀ سنگاپور، تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، ۱۳(1 و 2)، ۱۰۳-۱۱۰.

    مرادپور، رضا و مهوش، محمد (1389). میزان رضایتمندی استفاده‌کنندگان کتابخانه‌های عمومی استان خراسان شمالی از فضا و معماری کتابخانه‌ها. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 17(3)، 381-401.

    محمدی، مهدی و مطهری‌نیا، ایمان (1395). ارزیابی رضایت کاربران از معماری و رنگ‌آمیزی فضاهای داخلی کتابخانه‌های عمومی شهرستان یزد. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 22‌(3)، ۳۷۹-۳۹۸.

    مک‌دونالد، اندریو و مرجانی، سیدعباس (1390). ده فرمان بازنگری‌شده: ویژگی‌های فضای مطلوب در کتابخانه. شمسه: نشریۀ الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 3(12 و 13)، ۱-۱۷.

    وحدانی‌پور، سعید و سمائی، فرزاد (1393). تأثیر رنگ و نور در معماری داخلی فضای مسکونی. همایش ملی عمران و توسعه نوین شهری، تبریز.

    هلمن، لویی (1381). معماری الفبا، ترجمۀ محمد احمدی. اصفهان: خاک نشر.

    یارمحمدی، علی (1391). دانشنامۀ ساختمان و تجهیزات کتابخانه‌ها. تهران: نشر یزدا.

    Applegate, Rachel. (1993). Models of user satisfaction: understanding false positives. RQ, 32(4), 525-539.

    Daggett, W. R., Cobble, J. E., & Gertel, S. J. (2008). Color in an optimum learning environment. International center for Leadership in education, 1-9.

    David, L. (1998). Evaluating user satisfaction: case studies in Australasia. Facilities, 16(5-6), 138-142.‏

    Lang, J. (2015). Creating Architecture Theory: The role of the behavioral Science in environmental Design, Van Nostrand Reinhold, 8th Edition.

    Mahnke, Frank H. (1996). Color, Enviroment, and Human Response, John Wiley & Sons. Inc.

    McCabe, G. B. (2003). Planning the modern public library building. Libraries Unlimited.‏

    Powell, M. (2002). Designing Library Space to Facilitate Learning: A Review of the UK Higher Education Sector, Libri, 52(2), 110-120.

    Roszkowski, M. J., Baky, J. S., & Jones, D. B. (2005). So which score on the LibQual+™ tells me if library users are satisfied?. Library & information science research, 27(4), 424-439.‏

    Tiller, D. (2013). Towards a deeper understanding of psychological effects of lighting, Journal of the Illuminating Engineering Society, 19(2), 59-65.

    Van Steenis, H. G., Martens, W. L. J., & Tulen, J. H. M. (2002). Time-frequency parameters of heart-rate variability. IEEE engineering in medicine and biology magazine, 21(4), 46-58.‏

    Varlejs, J., Walton, G., & Koopman, S. (2009). Strategies for regenerating the library and information profession. KG Saur.‏

    Yoo‐Lee, E., Lee, T. H., & Velez, L. (2013). Planning library spaces and services for Millennials: an evidence‐based approach. Library Management, 34(6/7), 498-511.‏

    www.googlemap.com