معماری منظر راه، نگرش نوین به پدیدهٔ فرهنگی راه با تأکید بر لزوم توجه به ظرفیت‌های طبیعی بستر و تقویت ارتباط با محیط پیرامون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه رسام

چکیده

راه، به‌مثابهٔ یکی از دستاوردهای مهم بشر، نیازهای او را تأمین می‌کند و نمود روند تکامل فرهنگ ارتباطات است. انسان همواره، با طراحی محیط پیرامون خویش و مداخله در طبیعت، محیطی متمایز برای خود ساخته است. این نوع طراحی و مداخله در طبیعت از ویژگی‌های متمایز تمدن بشری است. اما در تجربهٔ شکل‌گیری فضاهای شهری امروز بشر به‌حدی از مداخله در محیط رسیده که خود گاهی توان تحمل آن را ندارد و برای بازجستن احساس آرامش خود گاهی به طبیعت پناه می‌برد. فضاهای تحت پوشش راه‌ها دست‌کمی از فضاهای سکونت شهری و روستایی ندارند و نیازمند برنامه‌ریزی، مدیریت و طراحی دقیق هستند. تغییر و تحولات سال‌های اخیر، در زمینهٔ تجربیات راه‌سازی، تکرار مدل مواجههٔ بشر با همان فضاهای شهری‌ را نشان می‌دهد. علوم مهندسی با کمک فنّاوری در طبیعت مداخله کرده و کمتر توجهی به آن داشته است، درحالی‌که راه نیز فضایی برای زیست بشر است. راه گاهی مقصد شده و همچون خط رابط مبدأ و مقصد در بیشتر مواقع ساعاتی را پذیرای انسان‌ها است. این پژوهش، برپایهٔ مشاهدات میدانی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای و تحلیل مدارک، درپی اثبات این فرضیهٔ است که سیاست‌گذاری در حوزهٔ راه نیازمند تأمل بیشتر متخصصان مربوطه است و باید به موضوع مطالعهٔ مشترک سایر علوم غیر از علوم مهندسی و ازجمله دانش معماری منظر بپردازد. مطالعهٔ راه، با رویکرد منظر، همراه با نگاهی جامع‌تر، بر تقویت رابطهٔ راه با محیط طبیعی آن تأکید دارد. توجه بیشتر به زمینه‌های طبیعی بستر راه، علاوه بر ارتقای کیفیت مسیر، موجب تقویت شرایط ایمنی سفر نیز خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


آراسته، مجتبی و حیدرزاده، احسان (1399). تبیین معیارهای مؤثر بر تجربهٔ حضور شهروندان و ارتقای سلامت روانی آن‌ها در محیط‌های تفرجگاهی طبیعی شهر تبریز. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، ۳۱(۸۰)، ۹۵-۱۱۲.
الهامی، محمدرضا (1399). جادهٔ ابریشم، چگونگی فهم تمدن‌ها. درگاه اینترنتی عطنا، رسانهٔ تحلیلی دانشگاه علامه طباطبایی.
راپاپورت، ا. (1392). معنی محیط ساخته‌شده. فرح حبیب (مترجم). انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، چاپ سوم.
رامیار، رضا و ضرغامی، اسماعیل (1394). جایگاه آموزش در رویکرد طراحی و برنامه‌ریزی زیرساخت سبز. فصلنامهٔ مطالعات مدیریت شهری، ۷(۲۴)، ۱۵-۳۲.
رحمدل، سمانه (1395). منظر راه در جغرافیای تاریخی ایران؛ نگاهی به کتاب راه و رباط با رویکرد منظرین. مجلهٔ منظر، ۸(۳۶).
صمدپور شهرک، امیر، اعتصام، ایرج و عینی‌فر، علیرضا (1398). تبیین عوامل انگیزش حس مکان در جامعهٔ روستایی با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری (مطالعهٔ موردی: پهنهٔ روستایی استان آذربایجان شرقی). مسکن و محیط روستا، ۳۸(۱۶۵)، ۶۵-۸۰.
طالبیان، محمدحسن (1395). منظر راه در ایران. مجلهٔ منظر، ۸(۳۶)، ۷۲-۷۷.
غلامپور، سعید، منصوری، سیدامیر و شاهچراغی، آزاده (1400). رویکرد منظر در تحقق گردشگری فرهنگ با عاملیت پدیدهٔ فرهنگی راه. مجلهٔ گردشگری فرهنگ، 2(5)، ۲۱-۲۸.
فردانش، فرزین (1397). ضوابط طرح منظر راههای کشور. تهران: سازمان عمران و بهسازی شهری.
قوام‌پور، انسیه (1395). جایگاه منظر در برنامه‌ریزی و طراحی جاده‌ها. مجلهٔ منظر، ۸(۳۶)، ۳۶-۴۱.
کاپلان، راشل، کاپلان، استفن و رایان، رابرت (۱۳۹۰). طراحی و مدیریت منظر در طبیعت پیرامون از نگاه مردم، ترجمهٔ علی شرقی. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت دبیر رجایی.
لسان، مریم (1395). گذرگاه حیات وحش در منظر راه. مجلهٔ منظر، ۸(۳۶)، ۴۲-۵۱.
مقصودی، میترا و شاهرودی، عباسعلی (1394). علوم مغز و اعصاب، روشی نوین جهت ارزیابی و اندازه‌گیری حس معنویت در بناهای مذهبی، سومین همایش ملی معماری و شهرسازی در گذر زمان، در جست‌وجوی شهرسازی و معماری آینده. قزوین: دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره).
منصوری، سید امیر (1395). راه به‌مثابهٔ منظر. مجلهٔ منظر، ۸(36).
Choe, E. Y., Jorgensen, A., Sheffield, D., (2020). Simulated natural environments bolster the effectiveness of a mindfulness programme: A comparison with a relaxation-based intervention. Journal of Environmental Psychology, 67, 101382.
Ulrich, R. S. (1999). Effects of gardens on health outcomes: theory and research, In: Cooper Marcus, C., Barnes, M. (Eds.), Healing Gardens: Therapeutic Benefits and Design Recommendations. Wiley, New York.