تبیین و ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر در کیفیت محیط‌های آموزش معماری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری معماری اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

کیفیت محیط آموزشی از عوامل مهم در نظام آموزشی است که تأثیر بسزایی در یادگیری و ایجاد انگیزه برای یادگیری دارد؛ بنابراین این مطالعه با هدف بررسی یک گونه از محیط‌های آموزشی، یعنی دانشکده‌های معماری، درصدد این است که مؤلفه‌های مؤثر در کیفیت این محیط‌ها را شناسایی کند و تفاوت آن‌ها را در دانشکده‌های تعریف‌شده در ابنیۀ قدیمی و دانشکده‌های واقع در سایت‌های دانشگاهی بررسی کند. روش تحقیق این پژوهش کیفی و روش تحلیلی آن تحلیل سلسله‌مراتبی فازی است که با دردست‌داشتن معیارهای منتخب از محتوای مفاهیم نظری و ارزیابی‌شده از منظر سه عامل دانشجویان و استادان ازطریق پرسش‌نامه و مشاهدۀ مستقیم پژوهشگران به بررسی و تحلیل گزینه‌ها می‌پردازد. مطالعات موردی نشان می‌دهند که مؤلفه‌های سیمای فیزیکی، فضای اجتماعی و قرارگاه‌های رفتاری، فضای بیرونی، نمایش بصری و منظر عینی، خرد اقلیم، فضاهای عبوری و منظر ذهنی در دانشکده‌های تعریف‌شده در بناهای سنتی و مؤلفه‌های فضای بیرونی، محیط‌های یادگیری، دسترسی به رسانه و تأثیر کلی محیط در دانشکده‌های واقع در سایت‌های دانشگاهی کیفیت برتری دارند. با بررسی نتایج، چنین استنتاج می‌شود که شناسایی محیط و ادراک فضایی از وجوهات اصلی آموزش معماری است؛ بنابراین هرچه این محیط‌ها از لحاظ ابعاد کالبدی و عوامل مربوط به آن غنای بیشتری داشته باشند، افزون بر آموزش بهتر، رابطۀ مناسب‌تری با دانشجویان برقرار می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


خسروجردی، نرجس و محمودی، مسعود (1393). مدرسه، خانه‌ای امن برای زندگی‌کردن و زندگی‌آموختن. همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعۀ پایدار با محوریت خوانش هویت ایرانی ـ اسلامی در معماری و شهرسازی. ایران، مشهد، مؤسسۀ آموزش عالی خاوران.
سمیع‌آذر، علیرضا (1376). تاریخ تحولات مدارس ایران. تهران: سازمان نوسازی توسعه و تجهیز مدارس کشور.
سیف، علی‌اکبر (1363). روان‌شناسی یادگیری و آموزشی. تهران: انتشارات آگاه.
سیف، علی‌اکبر (1375). روان‌شناسی پرورشی. تهران: انتشارات آگاه.
علیخانی، محمدحسین و مهرمحمدی، محمود (1383). بررسی پیامدهای قصدنشده (برنامۀ درسی پنهان) ناشی از محیط اجتماعی مدارس دورۀ متوسطۀ اصفهان. مجلۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 3(4و3)، ۱۲۱-146.doi: 10.22055/edus.2006.16001
کامل‌نیا، حامد (1388). دستور زبان طراحی محیطهای یادگیری. تهران: انتشارات سبحان نور.
مرتضوی، شهناز (1376). فضاهای آموزشی از دیدگاه روان‌شناسی محیط. تهران: انتشارات سازمان نوسازی مدارس کشور.
مرتضوی، شهناز (1380). روان‌شناسی محیط. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
مطلبی، قاسم (1380). روان‌شناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. فصل‌نامۀ هنرهای زیبا،10، ۵۲-67.
Altman, I., & Low, S. (1992). Human behavior and environments: Advances in theory and research. Vol. 12. New York: Plenum Press.
Bingler, S. Q., & Sullivan, k. (2003). Schools as Centers of Community. Washington D.C: Department of Education.
Bloom, B. S. (1964). Stability and change in human characteristics. New York: John Wiley & Sons.
Bruner, J. S. (1966). Toward a Theory of Instruction, Cambridge: Harvard University Press.
Canter, D. (1977). The Psychology of Place. London: Architectural Press.
Dudek, M. (2000). Architecture of Schools. UK: Architectural Press.
Gieryn, T. F. (2000). A Space for Place in Sciology. Annu. Rev. Sociol, 463, 26-96.
Gifford, R. (1987). Environmental Psychology. U.S.A: university of Victoria. https://fa.wikipedia.org- last visited: 2023-07-19.
Holdford, D., & Reinders, T. P. (2003). Development of an instrument to assess student perceptions of the quality of pharmaceutical education. American Journal of Pharmaceutical EducatioN, 67(4), 1-11.
Nair, P., & Fielding, R. (2005). The Language of School Design: Design Patterns for 21st. Century Schools (DesignShare, 2005), 26.‏ 
Relph, E. (1976). Place and placelessness. London: Pion Limited.
Roff, S. U. E., McAleer, S., Harden, R. M., Al-Qahtani, M., Ahmed, A. U., Deza, H., ... & Primparyon, P. (1997). Development and validation of the Dundee ready education environment measure (DREEM). Medical teacher19(4), 295-299.‏
Sanoff, H., Pasalar, C., & Hashas, M. (2000). School Building Assessment Methods. AIA: NCEF.
Tuan, Y. F. (1977). Space and Place: The Perspective of Experience. London: Edward Arnold.
Varma, R., Tiyagi, E., & Gupta, J. K. (2005). Determining the quality of educational climate across multiple undergraduate teaching sites using the DREEM inventory. BMC medical education5(1), 1-4.‏
logy, Patternology